کد مطلب:280205 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:232
توجه در مواقع عرض اعمال
از جمله تكالیف انام، در غیبت امام (علیه الصلوة و السلام) توجه نمودن به سوی آن حضرت است در عصر روز دوشنبه و پنج شنبه، زیرا كه سابقا اشاره شد كه در عصر این دو روز، عرض اعمال خلایق به آن حضرت می شود. و مجلسی (قدس سره) در جلد سابع «بحارالانوار» در خصوص عرض اعمال به حجج طاهرین (علیهم الصلوة و السلام) بابی منعقد نموده، فلاحظ، و در این خصوص احادیث متظافره ی متكثره به طور اختلاف رسیده، در بعض احادیث رسیده كه عرض اعمال خلایق در هر روز دوشنبه و پنج شنبه به حجج طاهرین (صلوات الله علیهم اجمعین) می شود. و در بعض احادیث رسیده كه عرض اعمال در هر پنج شنبه به رسول و ائمه ی طاهرین (صلی الله علیهم) می شود: و در بعض احادیث است، عرض اعمال بر و فاجر در صبح هر روز بر پیغمبر و ائمه (سلام الله علیهم) عرضه می شود. و در بعض احادیث رسیده در هر روز جمعه عرض اعمال به آن حضرت می شود،
و فی «بصائر الدرجات» باسناده عن ابی عبدالله قال:
ان الاعمال تقرض علی فی كل خمیس فاذا كان الهلال اكملت فاذا كان النصف من شعبان عرضت علی رسول الله و علی علی علیه السلام ثم ینسخ فی الذكر الحكیم.
و در «آداب و سنن بحار» از «ریاض الجنان»نقل كرده كه پیغمبر (صلی
[ صفحه 150]
الله علیه و اله و سلم) فرموده، عین عبارت حدیث این است:
یا علی اعمال شیعتك تعرض علی فی كل جمعة فافرح بصالح اعمالهم و استغفر لسیئاتهم.
و نیز از «بشارة المصطفی» نقل می كند، ما هذا نصه:
یا علی ان اعمال شیعتك ستعرض علی فی كل جمعة فافرح بصالح ما یبلغنی من اعمالهم و استغفر لسیئاتهم.
و می توان از برای اختلاف این احادیث، توجیهاتی موجهه نمود، ولیكن محتاج به تحقیقات و تحریرات زیاد است كه در این عجالت، مقام تحقیق و تدقیق آن نیست و حقیر را در كتاب «ناسخ التفاسیر» در نزد تفسیر آیه ی شریفه «و قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المؤمنین» بیاناتی است كه اصلاح بعض اقاویل قوم را می نماید،فلاحظ. بالجمله مقصود، عرض اعمال است به حجج طاهرین (صلی الله علیهم اجمعین) بخصوص امام عصر و ناموس دهر (ارواحنا فداه)، به خصوص در دوشنبه و پنج شنبه چنانكه تصریح شده این دو روز به مقتضای اخبار مستفیضه، روز عرض اعمال است - و بخصوص در عصر این دو روز - و استاد اعظم (دام ظلة العالی) فرموده به روایت شیخ طوسی در غیبت: «اولا بر حضرت حجت (علیه السلام) آنگاه بر هر یك از ائمه (علیهم السلام) آنگاه بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله). آنگاه عرض می شود در میان خلق علی حسب استعدادهم، و عصر این دو روز هم به حسب تقسیم ساعات روز مختص است به آن حضرت (ارواحنا فداه). و استاد اعظم (ادام الله ظله العالی) اختصاص داده اند عرض اعمال را در عصر دوشنبه و پنج شنبه به امام عصر (ارواحنا فداه)، و صریح كلمات ایشان در غیبت ایشان این است كه: دراین دو وقت اعمال عباد عرض می شود بر امام
[ صفحه 151]
عصر (علیه السلام) چنانچه در عصر هر امامی بر آن جناب عرض می شد، و در زمان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) بر آن جناب و اخبار در این باب بسیار است و در غالب آن تصریح به عصر نشده ولكن در بعضی دیگر اشاره شده و موافق است با اعتبار، شیخ طبرسی در «مجمع البیان» در ذیل آیه ی شریفه ی «قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المؤمنون» گفته كه: اصحاب ما روایت كردند كه اعمال امت عرض می شود بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در هر دوشنبه و پنج شنبه، پس می شناسند آنها را، و همچنین عرض می شود بر ائمه ی هدی (علیهم السلام) پس می شناسند آنها، و ایشانند مقصود از قول خداوند «والمؤمنون». و از غرایب آنكه شیخ ابوالفتوی رازی در تفسیر خود گفته كه:
در اخبار آمده كه اعمال امت در هر شب دوشنبه و پنج شنبه بر رسول خدا و بر ائمه (صلی الله علیهم) عرض كنند و مراد به مومنان، امامان معصوم باشند.
پس از ذكر چند خبر از سید بن طاوس (قدس سره) نقل نموده كه:
در «محاسبه النفس» گفته كه:«من دیدم و روایت كردم در روایات متفقه از ثقات كه روز دوشنبه و روز پنج شنبه عرض می شود در آن دو، اعمال بر خداوند (عز و جل) و روایت شده از اهل بیت (علیهم السلام) كه در روز دوشنبه و پنج شنبه عرض می شود اعمال بر خداوند (جل جلاله) و بر رسول او و بر ائمه (صلوات الله علیهم).»
پس از نقل چند حدیث دیگر فرموده كه:
سید فرمود كه: «سزاوار است كه انسان در هر پنج شنبه و دوشنبه محافظت كند به هر طریقی در طلب توفیق، و مبادا كه در این دو روز خود را مهمل بگذارد در استظهار در طاعت، و اینكه كوشش كند در سلامتی از اضاعت به قدر امكان، زیرا كه عقل و نقل هر دو اقتضا می كند كه وقت عرض عبد بر سلطان، مستعد و متحفظ
[ صفحه 152]
باشد به خلاف غیر او از اوقات.
و نیز در فصل هفتم «جمال الاسبوع» فرموده كه:
از مهمات روز دوشنبه اینكه او روز عرض اعمال است بر خدا و رسول و خاصان او (صلوات الله علیهم).
آنگاه جمله ای از اخبار خاصه و عامه را نقل نموده وفرموده كه:
روایت شده از طریق خاصه كه وقت عرض اعمال در این دو روز، وقت انقضاء این دو روز است، پس سزاوار است از برای بنده ای كه عارف است به حرمت كسی كه عرض می شود اعمال بر او، اینكه تفقد كند اعمال خود را، واصلاح كند آن را به غایت آنچه طاقت او می رسد به آن، و متذكر شود كه آن اعمال عرض می شود بر خداوند (جل جلاله) كه دانا است به سرائر. آنگاه بر خواص او، اهل مقام باهر و حاضر می كند این صحیفه ها در پیش روی خداوند و پیشروی ایشان، فضایح گناهان صغیره و كبیره را. پس چگونه سهل است این مطلب در نزد بنده ای كه تصدیق كرده به خداوند ملك اعظم عزیز قاهر، و به روز بازپسین...
پس فرموده:
آخر این دو روز به مقتضای اخبار مستفیضه، روز عرض اعمال است. و به حسب تقسیم ساعات روز، مختص است به آن جناب و نیز وقت تبدیل ملائكه حفظه است كه موكلین روز بالا روند و موكلین شب فرود آیند. باید نهایت مراقبت و مواظبت نمود، در اصلاح اعمال و تدارك آنچه فوت شده و رفع شواغل و موانع از توجه و تضرع و انابه، و برخواستن از مجالس اهل غفلت و توسل و استغاثه به امام عصر (علیه السلام)، به نحوی كه سابقا اشاره كردیم. و خواستن
[ صفحه 153]
از آن جناب، شفاعت در اصلاح صحایف اعمال و تبدیل سیئات آن به حسنات و تمام و با قدر و منزلت كردن حسنات آن به فاضل حسنات خود، حسب دعای مشهور از آن جناب كه برای شیعیان خود كردند و از خداوند خواستند كه چنین كند. و نیز در شب و روز دوشنبه و پنج شنبه سعی كند در كردن عملی خالص كه شاید به بركت آن از مفاسد باقی درگذرند، و اختصاص دهد این دو روز را به بعضی اعمال، چنانچه در اخبار رسیده، مثل استحباب خواندن هزار مرتبه ی «انا انزلناه» در هر یك از آنها و خواندن سوره ی «هل اتی» در نماز صبح هر دو روز كه هر دو سوره حال مختص است به امام عصر (علیه السلام). جاروب كردن مسجد در هر دو، و خواندن استغفار مأثور در آخر روز پنج شنبه و غیر اینها از اعمال كه در محلش مذكور است.
مولف گوید: نمی دانم از برای تو كه فعلا در غیبت امام عصر (ارواحنا فداه) واقع شده ای، یقین حاصل شده كه امام تو (علیه الصلوة و السلام) قبل از عرض اعمال توبه آن حضرت (ارواحنا فداه) از تمام حركات و سكنات و اقوال و افعال و افكار تو مطلع است یا نه؟ به خدا قسم اگر درجه ی یقین را حاصل كرده باشی و حالت مراقبه را دارا باشی، فورا تاثیرات و بروزات و ظهورات آن در ظاهر و باطن تو بروز و ظهور خواهد كرد. و گمان ندارم كه به این درجه بی حیا و بی شرم باشی كه اعتنا ننمائی به اینكه خدا و رسول وائمه (علیهم الصلوة و السلام) بر قباحت افعال و شناعت اعمال و ردائت افكار و احوال تو مطلع باشند و تو باز اصرار و ابرام داشته باشی و متنبه و متذكر نشوی. مگر اینكه - نعوذ بالله تعالی - معتقد به خدا و رسول و ائمه (علیهم الصلوة و السلام) كه متصف به صفات مقرره ی معینه اند، نباشی. و خدا و رسول و امامی را معتقد باشی كه شیعه ی اثنی عشریه قائل نیستند:«افرأیت من اتخذ الهه هویه» كه خدای خود را هوا و هوس خود قرار داده و پیغمبر و ائمه
[ صفحه 154]
را مانند سایر بشر فرض كرده، و این احادیث و اخبار و نصوص معتبره و كلمات حجج الهیه را سرسری و حكایات و قصص و بیانات را محتمل صدق و كذب پنداشته ای، اگر نه این قسم عقیده و باطن تو باشد، پس چه دلیل دارد كه ترك شیطان پرستی و هواپرستی را نمی نمائی، و از خدا و رسول و ائمه (ارواحنا فداهم) حیا و شرم نمی كنی، و تغییر وضع نمی دهی و ترضیه ی خاطر مقدس امام خود را حاصل نمی كنی.از ابتدای عمر تاكنون كه قریب به مرگ رسیده ای، یك روز هنگام عرض اعمال تو عمل خالص بی ریائی را كه مرضی خدا و رسول و ائمه (علیهم السلام) باشد، در صحیفه ی اعمال تو ثبت نشده و آن به آن، لحظه به لحظه، باری دیگر به روی بارهای گران معاصی خود می گذاری و فریب شیطان را خورده، می گوئی «خدا كریم است!» ولی باید بدانی خدا عادل هم هست، حكیم و لطیف و خبیر هم هست. گول و فریب مثل تو وجود خبیث كذاب قسی القلب شیطان پرست هواپرست مرائی فاسد العقیده ی بی اخلاص را نخواهد خورد و به این تسویلات و تدلیسات قولی و عملی شیطانی، به بهشت جاودانی تو را راه نخواهند داد. باری، فكری كن برای خودت قبل ازآنكه كار به جائی رسد كه مقام فكر هم برای تو نماند، و مهلت فكر هم به تو ندهند. اكنون حقیر را فكری به خاطر قاصر رسیده، اگر گوش دهی و عمل كنی - خالصا لوجه الله الكریم - و فكر من آن است كه: ما بندگان ضعیف و ذلیل، واضح است كه تمام افعال و اعمال ما مرضی خدا و رسول و ائمه (علیهم السلام) نیست. بلكه در هر نفسی دو معصیت برای ما موجود است. هر نفسی كه فرو می رود مخرب ذات، و چون برمیآید ممد ظلمات حیات، چنانچه روز دوشنبه و پنج شنبه خصوصا، و در سایر ایام هفته عموما، ایام و لیالی و اوقات را به معاصی و مناهی و ملاهی گذرانیده باشی غفلتا و جهالتا، و یقین داری كه در صحیفه ی اعمالت تمام آنها ثبت و ضبط شده، و امروز كه دوشنبه است، وقت غروب صحیفه ی اعمال تو را می برند حضور مبارك امام عصر و ناموس دهر (ارواحنا فداه)، و اسباب هم و غم، یا خدای نكرده سخط و غضب آن حضرت خواهد شد، و چاره ای هم نداری
[ صفحه 155]
و كتبه ی گرام را هم نمی بینی كه صحیفه ی تو را نبرند، یا از آنها بگیری. و آنها هم مامور نیستند كه اطاعت تو را نمایند، یا صحیفه ی تو را پنهان كنند، یا به تو پس بدهند. از آقا و مولای خود مامورند كه لیلا و نهارا مترصد باشند كه طرفة العینی از تو تغافل و تجاهل نورزیده، تمام اعمال حسنه و سیئه ی تو را ثبت كنند، و صورت آن را به آقایان خود عرضه بدارند. پس خوب است باز راه چاره ای كه خود موالیان ما (سلام الله علیهم اجمعین) فرموده اند، از آن راه درصدد چاره جوئی برآئیم و قسمی نمائیم كه لامحاله بر اعمال قبیحه و افعال شنیعه ی ما، آقایان ما در آن دفاتر مخصوصه به حسب ظاهر ناظر و مطلع نشوند كه رسوای دنیا و آخرت شویم. چاره و تدبیر و فكر و علاجی كه حقیر برای تو از این به بعد پیدا كرده ام، این است كه بعد از نماز عصر روز دوشنبه یا پنج شنبه بخوانیم این استغفار را كه شیخ طوسی (علیه الرحمة و الرضوان) و سید بن طاوس (قدس سره) و جمعی ازاعیان و اساطین علماء فقهاء و محدثین، از متقدمین و متاخرین، به سندهای معتبره از حضرت صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) كه فرمودند:
هر كه هر روز بعد از نماز عصر یك مرتبه این استغفار را بخواند، خدای تعالی دو ملك او را امر فرماید كه صحیفه ی گناهان او را بدرند، هر چند بسیار باشد.
استغفار مزبور این است:
استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم الرحمن الرحیم ذوالجلال و الاكرام و اسئله ان یتوب علی توبة عبد ذلیل خاضع فقیر بائس مسكین مستكین مستجیر لا یملك لنفسه نفعا و لا ضرا و لاموتا و لا حیوة و لا نشورا.
پس بهتر این است كه هر روز، بعد از نماز عصر از صمیم قلب و كمال خلوص
[ صفحه 156]
نیت این استغفار را بخوانیم، كه آن دو ملك صحیفه ی ما را پاره كنند و دیگر صورت قباحت افعال و شناعت اعمال ما را حضور موالیان ما نبرند، كه روسیاه و نامه تباه دارین شویم. و بعد از خواندن این استغفار - مع شرایطه - از روی اخلاص و صمیم قلب، ملتفت حركات و سكنات و افعال و اعمال خود تا غروب باشیم، كه دوباره خلافی و معصیتی از ما سر نزند، زیرا كه چنان معلوم است، آن ملكین تا آن حینی كه تو این استغفار را می خوانی - به شرایط استغفار - صحیفه ی گناهان تو را پاره می كنند. ولكن باز هم از تو غفلت ندارند و تا هنگام غروب مشغول ثبت و ضبط خواهند بود. و چنین نیست كه از تو دست بردارند و بروند. منتهی آن گناهانی كه از طلوع فجر تا حین خواندن این استغفار نموده ای، پاره شد و دور ریخت. و خدای تعالی عفو و صفح فرمود كه در كتابچه ی بزرگ ثبت نشود. و همانطور كه خدای تعالی (عز سبحانه و بهر برهانه) قبل از نوشتن این اعمال، عالم به آن بودند و حالا صرف نظر فرمودند، حضرت رسول و ائمه (علیهم الصلوة و السلام) هم با وجود علم آنها به اعمال تو صرف نظر فرمودند و دیگر از ثبت و ضبط خارج است و مواخذه ندارد، ولكن این ملك، غلامی است كه مامور است تا غروب آفتاب موكل تو باشد. تتمه ی روز را در خدمت شما خواهد بود و گناهان تو را مانند ملك دیگر كه حسنات تو را می نویسد، تا غروب خواهد نوشت. وقت غروب مرخص است، می برد خدمت امام (ارواح العالمین له الفداء) و از آنجا تا به جائی كه ماموریتش انجام پذیر شود. پس خوب است كه بعد از خواندن این استغفار - با شرایط مقرره - جهد نمائی تا هنگام غروب معصیتی صغیره و كبیره از تو سر نزند، لامحاله حضور امام (ارواحنا فداه) منفعل و شرمنده نباشی. شاید هنگام عرض اعمال در حق تو دعای خیری فرمایند. شاید اعمال حسنه ی تو زیاد باشد و اسباب مسرت خاطر مقدس موالیان تو گردد. و شاید اگر گناه صغیره ای از تو در این قلیل زمان غفلتا سر بزند، درصدد اصلاح آن برآید، و سیئات صغیره ی تو را تبدیل به حسنات فرمایند، و آن نواقص حسنات را به فواضل حسنات خود تكمیل فرمایند. و به قدر و منزلت
[ صفحه 157]
و شكوه حسنات تو از بركت حسنات آن حضرت (ارواحنا فداه) افزوده شود، اگر خالص باشد، و الا مردود و مطرود خواهد شد. این بود فكر قاصر فاتر من، حالا اگر فكری بهتر از این داری، بكن. و این مطالب را سرسری گمان مكن كه حجت بر تو تمام، و عما قریب قائم (علیه الصلوة و السلام) قیام خواهد فرمود. و می گوئی: الان قد ندمت و ما ینفع الندم. و می خوانی در آن وقت این مضمون را كه در زیارت آن حضرت حالا می خوانی:
و ان رجعتكم حق لاریب فیها یوم لاینفع نفسا ایمانها لم تكن آمنت من قبل او كسبت فی ایمانها خیرا...
[ صفحه 158]
و فی «بصائر الدرجات» باسناده عن ابی عبدالله قال:
ان الاعمال تقرض علی فی كل خمیس فاذا كان الهلال اكملت فاذا كان النصف من شعبان عرضت علی رسول الله و علی علی علیه السلام ثم ینسخ فی الذكر الحكیم.
و در «آداب و سنن بحار» از «ریاض الجنان»نقل كرده كه پیغمبر (صلی
[ صفحه 150]
الله علیه و اله و سلم) فرموده، عین عبارت حدیث این است:
یا علی اعمال شیعتك تعرض علی فی كل جمعة فافرح بصالح اعمالهم و استغفر لسیئاتهم.
و نیز از «بشارة المصطفی» نقل می كند، ما هذا نصه:
یا علی ان اعمال شیعتك ستعرض علی فی كل جمعة فافرح بصالح ما یبلغنی من اعمالهم و استغفر لسیئاتهم.
و می توان از برای اختلاف این احادیث، توجیهاتی موجهه نمود، ولیكن محتاج به تحقیقات و تحریرات زیاد است كه در این عجالت، مقام تحقیق و تدقیق آن نیست و حقیر را در كتاب «ناسخ التفاسیر» در نزد تفسیر آیه ی شریفه «و قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المؤمنین» بیاناتی است كه اصلاح بعض اقاویل قوم را می نماید،فلاحظ. بالجمله مقصود، عرض اعمال است به حجج طاهرین (صلی الله علیهم اجمعین) بخصوص امام عصر و ناموس دهر (ارواحنا فداه)، به خصوص در دوشنبه و پنج شنبه چنانكه تصریح شده این دو روز به مقتضای اخبار مستفیضه، روز عرض اعمال است - و بخصوص در عصر این دو روز - و استاد اعظم (دام ظلة العالی) فرموده به روایت شیخ طوسی در غیبت: «اولا بر حضرت حجت (علیه السلام) آنگاه بر هر یك از ائمه (علیهم السلام) آنگاه بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله). آنگاه عرض می شود در میان خلق علی حسب استعدادهم، و عصر این دو روز هم به حسب تقسیم ساعات روز مختص است به آن حضرت (ارواحنا فداه). و استاد اعظم (ادام الله ظله العالی) اختصاص داده اند عرض اعمال را در عصر دوشنبه و پنج شنبه به امام عصر (ارواحنا فداه)، و صریح كلمات ایشان در غیبت ایشان این است كه: دراین دو وقت اعمال عباد عرض می شود بر امام
[ صفحه 151]
عصر (علیه السلام) چنانچه در عصر هر امامی بر آن جناب عرض می شد، و در زمان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) بر آن جناب و اخبار در این باب بسیار است و در غالب آن تصریح به عصر نشده ولكن در بعضی دیگر اشاره شده و موافق است با اعتبار، شیخ طبرسی در «مجمع البیان» در ذیل آیه ی شریفه ی «قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المؤمنون» گفته كه: اصحاب ما روایت كردند كه اعمال امت عرض می شود بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در هر دوشنبه و پنج شنبه، پس می شناسند آنها را، و همچنین عرض می شود بر ائمه ی هدی (علیهم السلام) پس می شناسند آنها، و ایشانند مقصود از قول خداوند «والمؤمنون». و از غرایب آنكه شیخ ابوالفتوی رازی در تفسیر خود گفته كه:
در اخبار آمده كه اعمال امت در هر شب دوشنبه و پنج شنبه بر رسول خدا و بر ائمه (صلی الله علیهم) عرض كنند و مراد به مومنان، امامان معصوم باشند.
پس از ذكر چند خبر از سید بن طاوس (قدس سره) نقل نموده كه:
در «محاسبه النفس» گفته كه:«من دیدم و روایت كردم در روایات متفقه از ثقات كه روز دوشنبه و روز پنج شنبه عرض می شود در آن دو، اعمال بر خداوند (عز و جل) و روایت شده از اهل بیت (علیهم السلام) كه در روز دوشنبه و پنج شنبه عرض می شود اعمال بر خداوند (جل جلاله) و بر رسول او و بر ائمه (صلوات الله علیهم).»
پس از نقل چند حدیث دیگر فرموده كه:
سید فرمود كه: «سزاوار است كه انسان در هر پنج شنبه و دوشنبه محافظت كند به هر طریقی در طلب توفیق، و مبادا كه در این دو روز خود را مهمل بگذارد در استظهار در طاعت، و اینكه كوشش كند در سلامتی از اضاعت به قدر امكان، زیرا كه عقل و نقل هر دو اقتضا می كند كه وقت عرض عبد بر سلطان، مستعد و متحفظ
[ صفحه 152]
باشد به خلاف غیر او از اوقات.
و نیز در فصل هفتم «جمال الاسبوع» فرموده كه:
از مهمات روز دوشنبه اینكه او روز عرض اعمال است بر خدا و رسول و خاصان او (صلوات الله علیهم).
آنگاه جمله ای از اخبار خاصه و عامه را نقل نموده وفرموده كه:
روایت شده از طریق خاصه كه وقت عرض اعمال در این دو روز، وقت انقضاء این دو روز است، پس سزاوار است از برای بنده ای كه عارف است به حرمت كسی كه عرض می شود اعمال بر او، اینكه تفقد كند اعمال خود را، واصلاح كند آن را به غایت آنچه طاقت او می رسد به آن، و متذكر شود كه آن اعمال عرض می شود بر خداوند (جل جلاله) كه دانا است به سرائر. آنگاه بر خواص او، اهل مقام باهر و حاضر می كند این صحیفه ها در پیش روی خداوند و پیشروی ایشان، فضایح گناهان صغیره و كبیره را. پس چگونه سهل است این مطلب در نزد بنده ای كه تصدیق كرده به خداوند ملك اعظم عزیز قاهر، و به روز بازپسین...
پس فرموده:
آخر این دو روز به مقتضای اخبار مستفیضه، روز عرض اعمال است. و به حسب تقسیم ساعات روز، مختص است به آن جناب و نیز وقت تبدیل ملائكه حفظه است كه موكلین روز بالا روند و موكلین شب فرود آیند. باید نهایت مراقبت و مواظبت نمود، در اصلاح اعمال و تدارك آنچه فوت شده و رفع شواغل و موانع از توجه و تضرع و انابه، و برخواستن از مجالس اهل غفلت و توسل و استغاثه به امام عصر (علیه السلام)، به نحوی كه سابقا اشاره كردیم. و خواستن
[ صفحه 153]
از آن جناب، شفاعت در اصلاح صحایف اعمال و تبدیل سیئات آن به حسنات و تمام و با قدر و منزلت كردن حسنات آن به فاضل حسنات خود، حسب دعای مشهور از آن جناب كه برای شیعیان خود كردند و از خداوند خواستند كه چنین كند. و نیز در شب و روز دوشنبه و پنج شنبه سعی كند در كردن عملی خالص كه شاید به بركت آن از مفاسد باقی درگذرند، و اختصاص دهد این دو روز را به بعضی اعمال، چنانچه در اخبار رسیده، مثل استحباب خواندن هزار مرتبه ی «انا انزلناه» در هر یك از آنها و خواندن سوره ی «هل اتی» در نماز صبح هر دو روز كه هر دو سوره حال مختص است به امام عصر (علیه السلام). جاروب كردن مسجد در هر دو، و خواندن استغفار مأثور در آخر روز پنج شنبه و غیر اینها از اعمال كه در محلش مذكور است.
مولف گوید: نمی دانم از برای تو كه فعلا در غیبت امام عصر (ارواحنا فداه) واقع شده ای، یقین حاصل شده كه امام تو (علیه الصلوة و السلام) قبل از عرض اعمال توبه آن حضرت (ارواحنا فداه) از تمام حركات و سكنات و اقوال و افعال و افكار تو مطلع است یا نه؟ به خدا قسم اگر درجه ی یقین را حاصل كرده باشی و حالت مراقبه را دارا باشی، فورا تاثیرات و بروزات و ظهورات آن در ظاهر و باطن تو بروز و ظهور خواهد كرد. و گمان ندارم كه به این درجه بی حیا و بی شرم باشی كه اعتنا ننمائی به اینكه خدا و رسول وائمه (علیهم الصلوة و السلام) بر قباحت افعال و شناعت اعمال و ردائت افكار و احوال تو مطلع باشند و تو باز اصرار و ابرام داشته باشی و متنبه و متذكر نشوی. مگر اینكه - نعوذ بالله تعالی - معتقد به خدا و رسول و ائمه (علیهم الصلوة و السلام) كه متصف به صفات مقرره ی معینه اند، نباشی. و خدا و رسول و امامی را معتقد باشی كه شیعه ی اثنی عشریه قائل نیستند:«افرأیت من اتخذ الهه هویه» كه خدای خود را هوا و هوس خود قرار داده و پیغمبر و ائمه
[ صفحه 154]
را مانند سایر بشر فرض كرده، و این احادیث و اخبار و نصوص معتبره و كلمات حجج الهیه را سرسری و حكایات و قصص و بیانات را محتمل صدق و كذب پنداشته ای، اگر نه این قسم عقیده و باطن تو باشد، پس چه دلیل دارد كه ترك شیطان پرستی و هواپرستی را نمی نمائی، و از خدا و رسول و ائمه (ارواحنا فداهم) حیا و شرم نمی كنی، و تغییر وضع نمی دهی و ترضیه ی خاطر مقدس امام خود را حاصل نمی كنی.از ابتدای عمر تاكنون كه قریب به مرگ رسیده ای، یك روز هنگام عرض اعمال تو عمل خالص بی ریائی را كه مرضی خدا و رسول و ائمه (علیهم السلام) باشد، در صحیفه ی اعمال تو ثبت نشده و آن به آن، لحظه به لحظه، باری دیگر به روی بارهای گران معاصی خود می گذاری و فریب شیطان را خورده، می گوئی «خدا كریم است!» ولی باید بدانی خدا عادل هم هست، حكیم و لطیف و خبیر هم هست. گول و فریب مثل تو وجود خبیث كذاب قسی القلب شیطان پرست هواپرست مرائی فاسد العقیده ی بی اخلاص را نخواهد خورد و به این تسویلات و تدلیسات قولی و عملی شیطانی، به بهشت جاودانی تو را راه نخواهند داد. باری، فكری كن برای خودت قبل ازآنكه كار به جائی رسد كه مقام فكر هم برای تو نماند، و مهلت فكر هم به تو ندهند. اكنون حقیر را فكری به خاطر قاصر رسیده، اگر گوش دهی و عمل كنی - خالصا لوجه الله الكریم - و فكر من آن است كه: ما بندگان ضعیف و ذلیل، واضح است كه تمام افعال و اعمال ما مرضی خدا و رسول و ائمه (علیهم السلام) نیست. بلكه در هر نفسی دو معصیت برای ما موجود است. هر نفسی كه فرو می رود مخرب ذات، و چون برمیآید ممد ظلمات حیات، چنانچه روز دوشنبه و پنج شنبه خصوصا، و در سایر ایام هفته عموما، ایام و لیالی و اوقات را به معاصی و مناهی و ملاهی گذرانیده باشی غفلتا و جهالتا، و یقین داری كه در صحیفه ی اعمالت تمام آنها ثبت و ضبط شده، و امروز كه دوشنبه است، وقت غروب صحیفه ی اعمال تو را می برند حضور مبارك امام عصر و ناموس دهر (ارواحنا فداه)، و اسباب هم و غم، یا خدای نكرده سخط و غضب آن حضرت خواهد شد، و چاره ای هم نداری
[ صفحه 155]
و كتبه ی گرام را هم نمی بینی كه صحیفه ی تو را نبرند، یا از آنها بگیری. و آنها هم مامور نیستند كه اطاعت تو را نمایند، یا صحیفه ی تو را پنهان كنند، یا به تو پس بدهند. از آقا و مولای خود مامورند كه لیلا و نهارا مترصد باشند كه طرفة العینی از تو تغافل و تجاهل نورزیده، تمام اعمال حسنه و سیئه ی تو را ثبت كنند، و صورت آن را به آقایان خود عرضه بدارند. پس خوب است باز راه چاره ای كه خود موالیان ما (سلام الله علیهم اجمعین) فرموده اند، از آن راه درصدد چاره جوئی برآئیم و قسمی نمائیم كه لامحاله بر اعمال قبیحه و افعال شنیعه ی ما، آقایان ما در آن دفاتر مخصوصه به حسب ظاهر ناظر و مطلع نشوند كه رسوای دنیا و آخرت شویم. چاره و تدبیر و فكر و علاجی كه حقیر برای تو از این به بعد پیدا كرده ام، این است كه بعد از نماز عصر روز دوشنبه یا پنج شنبه بخوانیم این استغفار را كه شیخ طوسی (علیه الرحمة و الرضوان) و سید بن طاوس (قدس سره) و جمعی ازاعیان و اساطین علماء فقهاء و محدثین، از متقدمین و متاخرین، به سندهای معتبره از حضرت صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) كه فرمودند:
هر كه هر روز بعد از نماز عصر یك مرتبه این استغفار را بخواند، خدای تعالی دو ملك او را امر فرماید كه صحیفه ی گناهان او را بدرند، هر چند بسیار باشد.
استغفار مزبور این است:
استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم الرحمن الرحیم ذوالجلال و الاكرام و اسئله ان یتوب علی توبة عبد ذلیل خاضع فقیر بائس مسكین مستكین مستجیر لا یملك لنفسه نفعا و لا ضرا و لاموتا و لا حیوة و لا نشورا.
پس بهتر این است كه هر روز، بعد از نماز عصر از صمیم قلب و كمال خلوص
[ صفحه 156]
نیت این استغفار را بخوانیم، كه آن دو ملك صحیفه ی ما را پاره كنند و دیگر صورت قباحت افعال و شناعت اعمال ما را حضور موالیان ما نبرند، كه روسیاه و نامه تباه دارین شویم. و بعد از خواندن این استغفار - مع شرایطه - از روی اخلاص و صمیم قلب، ملتفت حركات و سكنات و افعال و اعمال خود تا غروب باشیم، كه دوباره خلافی و معصیتی از ما سر نزند، زیرا كه چنان معلوم است، آن ملكین تا آن حینی كه تو این استغفار را می خوانی - به شرایط استغفار - صحیفه ی گناهان تو را پاره می كنند. ولكن باز هم از تو غفلت ندارند و تا هنگام غروب مشغول ثبت و ضبط خواهند بود. و چنین نیست كه از تو دست بردارند و بروند. منتهی آن گناهانی كه از طلوع فجر تا حین خواندن این استغفار نموده ای، پاره شد و دور ریخت. و خدای تعالی عفو و صفح فرمود كه در كتابچه ی بزرگ ثبت نشود. و همانطور كه خدای تعالی (عز سبحانه و بهر برهانه) قبل از نوشتن این اعمال، عالم به آن بودند و حالا صرف نظر فرمودند، حضرت رسول و ائمه (علیهم الصلوة و السلام) هم با وجود علم آنها به اعمال تو صرف نظر فرمودند و دیگر از ثبت و ضبط خارج است و مواخذه ندارد، ولكن این ملك، غلامی است كه مامور است تا غروب آفتاب موكل تو باشد. تتمه ی روز را در خدمت شما خواهد بود و گناهان تو را مانند ملك دیگر كه حسنات تو را می نویسد، تا غروب خواهد نوشت. وقت غروب مرخص است، می برد خدمت امام (ارواح العالمین له الفداء) و از آنجا تا به جائی كه ماموریتش انجام پذیر شود. پس خوب است كه بعد از خواندن این استغفار - با شرایط مقرره - جهد نمائی تا هنگام غروب معصیتی صغیره و كبیره از تو سر نزند، لامحاله حضور امام (ارواحنا فداه) منفعل و شرمنده نباشی. شاید هنگام عرض اعمال در حق تو دعای خیری فرمایند. شاید اعمال حسنه ی تو زیاد باشد و اسباب مسرت خاطر مقدس موالیان تو گردد. و شاید اگر گناه صغیره ای از تو در این قلیل زمان غفلتا سر بزند، درصدد اصلاح آن برآید، و سیئات صغیره ی تو را تبدیل به حسنات فرمایند، و آن نواقص حسنات را به فواضل حسنات خود تكمیل فرمایند. و به قدر و منزلت
[ صفحه 157]
و شكوه حسنات تو از بركت حسنات آن حضرت (ارواحنا فداه) افزوده شود، اگر خالص باشد، و الا مردود و مطرود خواهد شد. این بود فكر قاصر فاتر من، حالا اگر فكری بهتر از این داری، بكن. و این مطالب را سرسری گمان مكن كه حجت بر تو تمام، و عما قریب قائم (علیه الصلوة و السلام) قیام خواهد فرمود. و می گوئی: الان قد ندمت و ما ینفع الندم. و می خوانی در آن وقت این مضمون را كه در زیارت آن حضرت حالا می خوانی:
و ان رجعتكم حق لاریب فیها یوم لاینفع نفسا ایمانها لم تكن آمنت من قبل او كسبت فی ایمانها خیرا...
[ صفحه 158]